کد مطلب:4420 شنبه 1 فروردين 1394 آمار بازدید:18

گنجینه پرسمان » اجتماعي و فرهنگي

علت اين همه تبعيض در جهان چيست؟

براي روشن شدن اين مطلب ابتدا بايد دقت كنيد كه سؤال شما و تبعيض خواندن، تفاوت هاي موجود بر چه پيش فرض هايي استوار است و اگر آن پيش فرض ها را در نظر بگيريم، چه نتايجي به بار مي آيد: الف) نگاشته شما اين است كه چون موجودات همه قبل از خلقت وضعيتي كاملاً مساوي داشته اند، پس هر تغييري كه پس از آفرينش آنها رخ دهد، دقيقاً تبعيض خواهد بود. با صرف نظر از اشكالات دقيق و پيچيده فلسفي وارد بر اين نگرش، اكنون فرض مي كنيم كه ديدگاه مزبور صحيح است، حال سؤال مي شود كه اگر قرار شود به خاطر تساوي در ظرف عدم، عين آن تساوي در مرحله و ايجاد و آفرينش رعايت شود، لازمه آن چه خواهد بود؟ لازمه آن اين است كه همه مخلوقات كاملاً و از هر جهت مساوي باشند و در اين صورت هرگز آفرينش يك جهان نظام وار و منظم - كه اجزاي آن داراي روابط حساب شده و در حركت به سوي هدفي معين باشد - ممكن نيست. در مثل اگر شما صدها تُن ماده ساختماني كاملاً مشابه و يكسان داشته باشيدو در مصرف هم بخواهيد، به گونه اي از آنها استفاده كنيد كه منزلت كاملاً مساوي داشته باشند، هيچ ساختماني را نمي توانيد با آنها بسازيد. يا اگر صدها نيروي انساني با تحصيلات، توانمندي و قابليت هاي كاملاً يكسان وجود داشته باشد و در پست دهي و به كار گماري نيز بخواهيد كاملاً مساوي (به معناي مشابه) عمل كنيد، هرگز يك نظام اداري و كاري موفق نخواهيد داشت؛ زيرا اگر يكي رئيس باشد بايد همه رئيس باشند، آن هم در يك حوزه واحد با اختيارات و قدرت واحد. بنابراين ايجاد هر نظامي - اعم از اعتباري و تكويني - مستلزم وجود يك سري تفاوت ها است؛ ليكن در نظام هاي اعتباري (مانند سيستم هاي اجتماعي و سياسي) اين تفاوت ها وضعي است؛ ولي در نظام تكويني (مانند جهان خلقت) اين تفاوت ها ذاتي و حقيقي است. ب ) پيش فرض ديگري كه نگاشته شما بر آن مبتني است، اين كه پنداشته ايد، چون همه موجودات دركتم عدم با هم برابر بوده اند، پس خداوند مي توانست همه آنها را مساوي بيافريند!! اين فرض نيز باطل و نادرست است. درك دقيق و عالمانه اين مطلب، نيازمند كاوش و ژرف نگري دقيق فلسفي و فهم عميق و حكيمانه نظام طولي و عرضي عالم است. اين بحث را شهيد مطهري در كتاب «عدل الهي» به خوبي طرح كرده است؛ ليكن براي روشن شدن مطلب مختصراً با بيان ديگري اشكال پيش فرض بالا را روشن مي سازيم: 1- نظام هستي نظام علت و معلول است و غير از اين نيز نمي تواند باشد. گاهي ممكن است پنداشته شود كه خداوند مي توانست جهان را به گونه اي غير از نظام علّي بيافريند، ليكن اين انديشه باطل و محال است؛ زيرا فرض آن است خداوند هرگونه كه اراده كند، جهان همان طور خواهد بود و اين دقيقاً به اين معنا است كه اراده او علت نظام هستي است. بنابراين هر طور خداوند اراده كند، داراي نقشي علّي است و بدون رابطه عليّت پيدايش هيچ چيز ممكن نيست. 2- نظام عليت اصولي دارد كه از اين اصول انفكاك پذير نيست. به عبارت ديگر لوازم عليت به معناي اين نيست كه مثلاً خداوند به طور دلبخواهي و گزينشي، قانون عليت را چنين كرده است؛ بلكه نظام عليت ذاتاً چنين است؛ يعني غير از اين نمي تواند باشد و اگر چنين نباشد به معناي نفي عليت است. برخي از اين قواعد عبارت است از: الف) ضرورت علي و معلولي: مراد از «ضرورت» در اين جا اين است كه هرگاه علت تامه چيزي تحقق يافت، محال است كه معلولش پديد نيايد، نيز محال است كه پديده اي پيش از پيدايش علت تامه اش پديدار شود. به عبارت ديگر تخلف معلول از علت تامه وجوداً و عدماً محال است. ب ) سنخيت علي و معلولي: بر اساس اين قاعده، بين علت و معلول بايد نوعي تسانخ باشد؛ يعني، هر معلولي از هر علتي پديدار نمي شود؛ مثلاً با تركيب O2 Hهرگز نمك پديد نمي آيد. راز اصلي تفاوت در نظام هستي همين جا است كه در سلسله طولي عالم محل است كه معلولات اوليه خداوند، قدرت ايجاد موجودي مانند خود را داشته باشند؛ بلكه آفرينش مثل آنها تنها از علتي چون خداوند ممكن است و معلولي كه از آنها پديد آيد، در رتبه اي پايين تر و داراي درجات و مراتب كمالي فروتري خواهد بود و هم چنين اين سلسله سير تنازلي خواهد داشت تا به جهان ماده برسد. ازاين رو است كه مي گوييم تفاوت ها، ذاتي نظام هستي است. در كنار اين تفاوت هاي طولي قهراً يك سري تفاوت هاي عرضي نيز وجود خواهد داشت؛ مثلاً فرزندي كه از فرد «الف» متولد مي شود از جهاتي تابع شرايط و اوضاع داخلي و خارجي او خواهد بود و فرزندي كه از «ب» متولد مي شود نيز به همين سان. بنابراين جهاني بي تفاوت ممكن نيست.